Hemoroidy to jedna z najczęstszych dolegliwości proktologicznych, dotykająca według różnych szacunków nawet 50-75% dorosłej populacji w pewnym momencie życia. Jest to schorzenie, które mimo swojej powszechności, wciąż pozostaje tematem tabu. Wiele osób zmaga się z objawami w samotności, odczuwając niepotrzebny wstyd i odkładając wizytę u specjalisty.

W tym obszernym artykule postaram się przybliżyć temat hemoroidów w sposób kompleksowy i przystępny. Omówię ich przyczyny, mechanizmy powstawania, objawy, metody diagnostyki oraz – co najważniejsze – skuteczne sposoby leczenia i profilaktyki, ze szczególnym uwzględnieniem naturalnych metod, które możesz stosować w domu.

Pamiętaj, że wiedza to pierwszy krok do zdrowia. Zrozumienie mechanizmów powstawania hemoroidów pomoże Ci nie tylko skutecznie leczyć tę dolegliwość, ale również zapobiegać jej nawrotom w przyszłości.

Anatomia problemu – Czym naprawdę są hemoroidy?

Wbrew powszechnym przekonaniom, hemoroidy same w sobie nie są patologią. Są naturalną, fizjologiczną częścią anatomii każdego człowieka. Guzki krwawnicze (bo tak brzmi ich właściwa nazwa anatomiczna) to wyspecjalizowane poduszeczki naczyniowe, zlokalizowane w kanale odbytu i wokół niego. Zbudowane są z tkanki łącznej, mięśni gładkich oraz naczyń tętniczych i żylnych.

Naturalna funkcja guzków krwawniczych

W stanie fizjologicznym guzki krwawnicze pełnią kilka istotnych funkcji:

• Uszczelniają kanał odbytu, zapobiegając niekontrolowanemu wypływowi gazów i stolca
• Umożliwiają precyzyjną kontrolę wypróżnienia
• Chronią delikatne tkanki kanału odbytu podczas pasażu stolca
• Biorą udział w utrzymaniu prawidłowego napięcia zwieracza odbytu

Kiedy guzki krwawnicze stają się bolesnymi hemoroidami?

Problem pojawia się, gdy dochodzi do patologicznych zmian w tych strukturach. Gdy następuje przewlekłe przekrwienie guzków krwawniczych, zastój krwi i nadmierne ciśnienie w naczyniach, mówimy wówczas o hemoroidach lub żylakach odbytu. Jeśli te zmiany powodują wystąpienie objawów klinicznych, określamy to jako chorobę hemoroidalną.

Z medycznego punktu widzenia, hemoroidy to zatem powiększone, przekrwione i dysfunkcyjne guzki krwawnicze. W miarę postępu choroby dochodzi do osłabienia tkanki łącznej podtrzymującej naczynia, co prowadzi do ich powiększenia, wypadania i dalszych powikłań.

 

Klasyfikacja hemoroidów ze względu na lokalizację:

1. Hemoroidy wewnętrzne – zlokalizowane powyżej linii grzebieniastej (linii zębatej) w kanale odbytu, wyścielone błoną śluzową. Ze względu na brak zakończeń nerwowych w tym obszarze, początkowo są zazwyczaj bezbolesne, ale mogą powodować krwawienie.
2. Hemoroidy zewnętrzne – znajdują się poniżej linii grzebieniastej, pokryte są skórą i posiadają liczne zakończenia nerwowe, co sprawia, że są często bolesne, swędzące i wyczuwalne jako guzki.
3. Hemoroidy mieszane – kombinacja obu powyższych typów, często występująca w zaawansowanych stadiach choroby.

 

Podział hemoroidów wewnętrznych ze względu na stopień zaawansowania:

• I stopień – powiększone guzki krwawnicze, które nie wypadają poza kanał odbytu
• II stopień – guzki, które wypadają podczas wypróżniania, ale samoczynnie wracają do kanału odbytu
• III stopień – guzki, które wypadają podczas wypróżniania i wymagają ręcznego odprowadzenia
• IV stopień – guzki trwale wypadnięte, których nie można odprowadzić; często z towarzyszącym przewlekłym stanem zapalnym i owrzodzeniami

Przyczyny hemoroidów – dlaczego się rozwijają?

Rozwój choroby hemoroidalnej jest zazwyczaj procesem wieloczynnikowym. Rzadko kiedy za pojawienie się objawów odpowiada pojedynczy czynnik. Najczęściej jest to kombinacja różnych predyspozycji i okoliczności. Poniżej omawiamy najważniejsze przyczyny:

Czynniki dietetyczne i styl życia

1. Dieta uboga w błonnik – Niewystarczająca ilość błonnika pokarmowego prowadzi do twardego stolca i zaparć. To z kolei wymusza nadmierne parcie podczas defekacji, zwiększając ciśnienie w żyłach odbytu. Długotrwałe zaparcia są jednym z głównych czynników ryzyka rozwoju hemoroidów.
2. Niewystarczające nawodnienie organizmu – Zbyt mała ilość płynów powoduje zagęszczenie stolca, co również sprzyja zaparciom. Przyjmuje się, że optymalne nawodnienie to minimum 30 ml płynów na każdy kilogram masy ciała.
3. Siedzący tryb życia – Długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej utrudnia krążenie krwi w miednicy mniejszej i sprzyja jej zaleganiu w hemoroidach. Szczególnie niekorzystne jest długie siedzenie na toalecie, często połączone z czytaniem czy korzystaniem ze smartfonów.
4. Nadwaga i otyłość – Nadmierna masa ciała zwiększa ciśnienie w jamie brzusznej i miednicy, utrudniając odpływ krwi żylnej. Ponadto osoby z nadwagą częściej prowadzą siedzący tryb życia i mają tendencję do nieprawidłowej diety.
5. Nadmierne spożycie alkoholu – Alkohol rozszerza naczynia krwionośne, co może nasilać przekrwienie hemoroidów. Ponadto długotrwałe spożywanie alkoholu może prowadzić do chorób wątroby, które wtórnie zwiększają ryzyko hemoroidów.
6. Ostre i pikantne potrawy – Mogą podrażniać przewód pokarmowy i prowadzić do zaostrzenia objawów u osób już cierpiących na hemoroidy.

Czynniki fizjologiczne i zdrowotne

1. Ciąża i poród – W czasie ciąży zwiększone stężenie progesteronu rozluźnia ściany naczyń, a powiększająca się macica uciska na naczynia miednicy, utrudniając odpływ krwi. Dodatkowo, parcie podczas porodu naturalnego znacząco zwiększa napływ krwi do hemoroidów. Szacuje się, że nawet 35% kobiet w ciąży doświadcza objawów hemoroidów, szczególnie w trzecim trymestrze.
2. Przewlekły kaszel – Kaszel towarzyszący schorzeniom takim jak przewlekła obturacyjna choroba płuc, gruźlica czy astma, zwiększa ciśnienie w jamie brzusznej, co sprzyja rozwojowi hemoroidów.
3. Choroby układu krążenia – Nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca czy żylaki kończyn dolnych mogą pośrednio przyczyniać się do rozwoju hemoroidów poprzez zaburzenia krążenia żylnego.
4. Choroby wątroby – Marskość wątroby prowadzi do nadciśnienia wrotnego, co utrudnia odpływ krwi z układu żylnego, w tym z okolicy odbytu.
5. Guzy miednicy mniejszej – Mięśniaki macicy, torbiele jajników czy nowotwory w obrębie miednicy mniejszej mogą uciskać na naczynia, zaburzając krążenie i sprzyjając rozwojowi hemoroidów.
6. Wiek – Z wiekiem dochodzi do fizjologicznego osłabienia tkanki łącznej, w tym również ścian naczyń żylnych, co zwiększa podatność na rozwój hemoroidów. Dlatego częstość występowania hemoroidów rośnie po 50. roku życia.

Czynniki genetyczne i wrodzone

Badania wskazują na istotną rolę czynników genetycznych w rozwoju choroby hemoroidalnej. Jeśli Twoi rodzice cierpieli na hemoroidy, istnieje większe prawdopodobieństwo, że również u Ciebie się one pojawią. Może to wynikać z dziedziczenia:

• Słabszej struktury tkanki łącznej
• Predyspozycji do zaparć
• Wrodzonej dysfunkcji zastawek żylnych
• Anatomicznych predyspozycji w budowie kanału odbytu

 

Objawy hemoroidów – jak rozpoznać problem?

Objawy hemoroidów mogą znacząco różnić się w zależności od ich rodzaju, lokalizacji i stadium zaawansowania. Warto pamiętać, że początkowo hemoroidy mogą być całkowicie bezobjawowe i zostać wykryte przypadkowo podczas badania proktologicznego. Z czasem jednak pojawiają się charakterystyczne symptomy, które nasilają się w miarę postępu choroby.

Objawy hemoroidów wewnętrznych

1. Krwawienie podczas defekacji – To najbardziej charakterystyczny objaw hemoroidów wewnętrznych. Krew jest zazwyczaj jasnoczerwona (co odróżnia ją od ciemnej krwi z wyższych odcinków przewodu pokarmowego) i można ją zauwazyć po wypróżnianiu na papierze toaletowym, w muszli klozetowej lub na powierzchni stolca. Nie miesza się ona ze stolcem, a raczej pokrywa jego powierzchnię. Krwawienie jest zazwyczaj bezbolesne.
2. Uczucie niepełnego wypróżnienia – Powiększone hemoroidy mogą dawać wrażenie przeszkody w kanale odbytu i uczucie, że wypróżnienie nie zostało zakończone.
3. Wypadanie guzków – W miarę postępu choroby, hemoroidy wewnętrzne mogą wypadać poza kanał odbytu podczas wypróżniania. Początkowo wracają samoistnie (II stopień), później wymagają ręcznego odprowadzenia (III stopień), a w zaawansowanym stadium pozostają na zewnątrz (IV stopień).
4. Śluzowy wyciek – Przy podrażnieniu hemoroidów wewnętrzne może produkować się nadmierną ilość śluzu, co prowadzi do wilgotności i dyskomfortu w okolicy odbytu.

Objawy hemoroidów zewnętrznych

1. Ból i dyskomfort – W przeciwieństwie do hemoroidów wewnętrznych, zewnętrzne są bogato unerwione, co powoduje dotkliwy ból, szczególnie podczas siedzenia, chodzenia czy wypróżniania.
2. Świąd i pieczenie – Częste objawy związane z podrażnieniem skóry wokół odbytu, mogą być bardzo uciążliwe i prowadzić do bezsenności czy trudności w koncentracji.
3. Wyczuwalne guzki – Hemoroidy zewnętrzne można wyczuć jako miękkie lub twarde guzki wokół odbytu. W przypadku skrzepnięcia krwi w hemoroidzie (zakrzepica hemoroidów) guzki stają się twarde, bardzo bolesne i często przybierają sinofioletowe zabarwienie.
4. Obrzęk i zaczerwienienie – Okolica odbytu może być obrzęknięta i zaczerwieniona, co dodatkowo nasila dyskomfort.

 

Objawy zaawansowanej choroby hemoroidalnej

W zaawansowanych stadiach choroby hemoroidalnej mogą wystąpić poważniejsze objawy i powikłania:

1. Trwałe wypadnięcie hemoroidów – Guzki pozostają na zewnątrz kanału odbytu, są narażone na urazy i infekcje.
2. Owrzodzenia i nadżerki – Na powierzchni wypadniętych hemoroidów mogą tworzyć się bolesne owrzodzenia.
3. Przewlekły stan zapalny – Prowadzi do zwłóknienia tkanek i dalszego pogorszenia funkcji odbytu.
4. Niedokrwistość – W przypadku długotrwałych i obfitych krwawień może dojść do anemii z niedoboru żelaza.
5. Zakrzepica hemoroidów – Skrzepnięcie krwi w hemoroidzie, powodujące ostry ból, obrzęk i sinofioletowe zabarwienie.
6. Infekcje okołoodbytnicze – Włącznie z ropniami i przetokami okołoodbytniczymi.

Kiedy należy skonsultować się z lekarzem?

Choć wiele osób próbuje radzić sobie z hemoroidami samodzielnie, istnieją sytuacje, w których konsultacja medyczna jest niezbędna:

• Krwawienie z odbytu – nawet jeśli podejrzewasz, że przyczyną są hemoroidy, każde krwawienie powinno zostać zdiagnozowane przez lekarza, aby wykluczyć poważniejsze schorzenia, takie jak nowotwór jelita grubego
• Silny, ostry ból w okolicy odbytu – może wskazywać na zakrzepicę hemoroidu lub inne ostre schorzenie proktologiczne
• Brak poprawy po 1-2 tygodniach stosowania domowych metod leczenia
• Nawracające epizody hemoroidów wymagające coraz częstszego leczenia
• Zmiana charakteru wypróżnień (biegunka, zaparcia, śluz lub krew w stolcu)
• Utrata wagi bez wyraźnej przyczyny
• Anemia spowodowana przewlekłym krwawieniem

Diagnostyka hemoroidów

Rozpoznanie hemoroidów opiera się przede wszystkim na badaniu proktologicznym, ale pełna diagnostyka może obejmować również inne badania, szczególnie gdy objawy są nietypowe lub istnieje podejrzenie współistniejących schorzeń.

Podstawowe metody diagnostyczne

1. Wywiad lekarski – Lekarz zbiera szczegółowe informacje dotyczące objawów, ich nasilenia, czynników wywołujących, historii chorób oraz stylu życia pacjenta. Ważne jest, aby otwarcie powiedzieć o wszystkich dolegliwościach, nawet jeśli wydają się krępujące.
2. Badanie fizykalne – Obejmuje oglądanie okolicy odbytu oraz badanie per rectum (badanie palcem przez odbyt). Pozwala ocenić stan hemoroidów zewnętrznych oraz wyczuć ewentualne nieprawidłowości w kanale odbytu.
3. Anoskopia – Badanie endoskopowe polegające na wprowadzeniu do odbytu krótkiego wziernika (anoskopu), które umożliwia bezpośrednią ocenę kanału odbytu i hemoroidów wewnętrznych. Jest to złoty standard w diagnostyce hemoroidów.

Badania uzupełniające

W zależności od obrazu klinicznego, lekarz może zlecić dodatkowe badania:

1. Rektoskopia – Badanie endoskopowe pozwalające ocenić odbytnicę na długości około 25 cm. Jest niezbędne do wykluczenia innych przyczyn krwawienia, takich jak polipy czy nowotwory.
2. Kolonoskopia – Kompleksowe badanie całego jelita grubego. Zalecane szczególnie u osób po 50. roku życia lub przy podejrzeniu poważniejszych schorzeń jelita grubego.
3. Badania laboratoryjne – Morfologia krwi (w przypadku podejrzenia niedokrwistości z powodu przewlekłego krwawienia), parametry krzepnięcia (przy intensywnym krwawieniu lub przed zabiegiem), badanie kału na krew utajoną.
4. USG transrektalne – W niektórych przypadkach może być pomocne w ocenie zaawansowanych zmian hemoroidalnych i wykluczeniu innych patologii.

Leczenie hemoroidów – strategie kompleksowej terapii

Leczenie hemoroidów powinno być wielokierunkowe i dostosowane do stadium zaawansowania choroby, dominujących objawów oraz indywidualnych potrzeb pacjenta. Obejmuje ono zarówno metody zachowawcze, jak i bardziej inwazyjne techniki zabiegowe.

Modyfikacja stylu życia i diety

Podstawą zarówno leczenia, jak i profilaktyki hemoroidów jest wprowadzenie zmian w codziennych nawykach:

Dieta bogata w błonnik

Odpowiednia ilość błonnika w diecie ma kluczowe znaczenie w regulacji wypróżnień i zapobieganiu zaparciom. Dorosły człowiek powinien spożywać około 25-35 g błonnika dziennie. Jak to osiągnąć?

• Warzywa i owoce – Powinny stanowić podstawę diety. Staraj się spożywać minimum 400-500 g warzyw i owoców dziennie, najlepiej w postaci surowej lub minimalnie przetworzonej.
• Nasiona, pestki i orzechy – Są nie tylko bogatym źródłem błonnika, ale również zdrowych tłuszczów i białka.
• Rośliny strączkowe – Są jednym z najbogatszych źródeł błonnika.
• Produkty probiotyczne i fermentowane – Wspomagają trawienie i regulują pracę jelit.

Odpowiednie nawodnienie

Błonnik bez odpowiedniej ilości płynów może paradoksalnie nasilać zaparcia, dlatego kluczowe jest regularne nawadnianie organizmu. Pij minimum 2 litry płynów dziennie. Najlepszym wyborem jest czysta woda, niegazowana. Wartościowe są również herbaty ziołowe (rumianek, mięta, melisa). Ogranicz spożycie kawy, mocnej herbaty i alkoholu, które mogą prowadzić do odwodnienia.

Regularna aktywność fizyczna

Ruch usprawnia krążenie krwi w miednicy mniejszej i zapobiega zastojowi krwi w hemoroidach:

• Codzienne spacery przez minimum 30 minut
• Pływanie – jedna z najlepszych form aktywności przy hemoroidach, odciąża kręgosłup i poprawia krążenie
• Umiarkowana jazda na rowerze (na miękkim siodełku)
• Ćwiczenia wzmacniające mięśnie dna miednicy
• Joga – szczególnie pozycje poprawiające krążenie krwi w miednicy

UWAGA: Unikaj sportów zwiększających ciśnienie w jamie brzusznej, takich jak podnoszenie ciężarów czy intensywne ćwiczenia brzucha.

Prawidłowe nawyki wypróżniania

• Nie ignoruj potrzeby wypróżnienia – opóźnianie defekacji prowadzi do twardnienia stolca
• Unikaj długotrwałego siedzenia na toalecie – maksymalny czas to 3-5 minut
• Przyjmij prawidłową pozycję – lekko pochylona do przodu, z nogami lekko uniesionymi (możesz użyć niskiego stołeczka pod stopy)
• Nie stosuj nadmiernego parcia – może to nasilać objawy hemoroidów
• Używaj miękkich chusteczek nawilżanych lub bidetów zamiast suchego papieru toaletowego

 

Naturalne metody leczenia hemoroidów

Nasiadówki i kąpiele ziołowe

Ciepłe kąpiele (nasiadówki) z dodatkiem ziół o działaniu przeciwzapalnym i ściągającym mogą przynosić znaczną ulgę. Zaleca się je wykonywać 2-3 razy dziennie przez 15-20 minut:

• Kora dębu – Zawiera garbniki o silnym działaniu ściągającym i przeciwzapalnym. Przygotuj napar z 2-3 łyżek kory na litr wody, gotuj przez 15-20 minut, następnie odstaw do ostudzenia i przecedź.
• Mieszanka ziołowa – Skomponuj dowolną mieszankę ziół o właściwościach przeciwzapalnych, przeciwbólowych, poprawiających krążenie i wspomagających gojenie. Należą do nich na przykład: arnika, szałwia, krwawnik, rumianek, prawoślaz, nagietek. Przygotuj napar z 5 łyżek mieszanki na litr wody, a po 15 minutach przecedź.

Gotowy wywar lub napar oraz 5 -7 litrów ciepłej wody wlej do miski dla nasiadówki.
UWAGA: Temperatura wody powinna być komfortowo ciepła, ale nie gorąca (około 37-38°C). Zbyt gorąca woda może nasilić przekrwienie i pogorszyć objawy.

Okłady i kompresy

Między nasiadówkami można stosować okłady:

• Okłady z lodu zawiniętego w miękką tkaninę, na 10-15 minut, kilka razy dziennie. Przynoszą ulgę, zmniejszając obrzęk i ból.
• Okłady z aloesu lub żyworódki. Świeży miąższ liści tych roslin działa kojąco i przeciwzapalnie.
• Okłady z octu jabłkowego. Rozcieńczony ocet jabłkowy (1:1 z wodą) ma działanie ściągające i przeciwzapalne.
• Okłady z surowego ziemniaka startego na tarce i zawiniętego w gazę, na 10-15 minut. Przynoszą ulgę i przyspieszają gojenie.

Naturalne preparaty do stosowania miejscowego

• Olejek z drzewa herbacianego – Ma silne właściwości antyseptyczne i przeciwzapalne. Rozcieńcz kilka kropli w łyżce oleju z wiesiołka lub oliwy z oliwek i delikatnie aplikuj na okolicę odbytu.
• Żel aloesowy – Działa kojąco, nawilżająco i wspomaga gojenie. Stosuj czysty żel 2-3 razy dziennie.
• Maść z nagietka – Ma działanie przeciwzapalne i regenerujące. Możesz przygotować ją samodzielnie lub kupić gotowy preparat.
• Czopki glicerynowe – Nawilżają i zmiękczają stolec, ułatwiając wypróżnianie.

Suplementacja jako wsparcie przy hemoroidach

Niektóre suplementy pomagają w terapii hemoroidów, działając zarówno miejscowo, jak i ogólnoustrojowo:

Suplementy uszczelniające i wzmacniające naczynia krwionośne

• Diosmina i hesperydyna – Flawonoidy cytrusowe, które zwiększają napięcie ścian naczyń żylnych, poprawiają mikrokrążenie i zmniejszają przepuszczalność kapilar.
• Ekstrakt z kasztanowca – Zawiera escynę, która zmniejsza przepuszczalność naczyń i działa przeciwobrzękowo.
• Ekstrakt z kory sosny nadmorskiej (pycnogenol) – Silny antyoksydant o działaniu przeciwzapalnym i wzmacniającym naczynia.
• Rutyna – Flawonoid występujący m.in. w gryce, wzmacnia naczynia krwionośne i zmniejsza ich przepuszczalność.

 

Suplementy o działaniu przeciwzapalnym

• Kwasy omega-3 – Mają działanie przeciwzapalne na cały organizm, w tym na naczynia krwionośne.
• Kwas alfa-liponowy – Silny antyoksydant o działaniu przeciwzapalnym i przeciwzakrzepowym.
• Kurkumina – Aktywny składnik kurkumy, o potężnym działaniu przeciwzapalnym. Dla lepszej biodostępności warto wybierać preparaty z dodatkiem piperyny (pieprz czarny).

 

Suplementy regulujące pracę jelit

• Probiotyki – Wspierają prawidłową florę bakteryjną jelit, co może pomóc w regulacji wypróżnień. Szukaj preparatów zawierających różnorodne szczepy bakterii.
• Psyllium (łuski babki płesznik) – Bogaty w błonnik rozpuszczalny, który tworzy żel w jelitach, zmiękczając objętość stolca i ułatwiając wypróżnianie.
• Siemię lniane – Zawiera śluz, który działa osłaniająco na błonę śluzową jelit, a także błonnik, który reguluje pracę jelit.

Hemoroidy to dolegliwość, z którą zmaga się wiele osób. Odpowiednie podejście, łączące zmianę stylu życia z naturalnymi metodami leczenia, pozwala skutecznie kontrolować objawy i zapobiegać nawrotom. W przypadku nasilających się lub niepokojących objawów zawsze warto skonsultować się z lekarzem.

Również zapraszam Cię do obejrzenia tego wideo na moim kanale: